Xã cổ xao thì tụ đình hòe,
Khi trống đền vang là lúc tụ tập tại sân đình,
Thần bàn phân nhục xảo an bài.
Ngồi xuống bàn cùng chia thịt ăn.
Kim phiên hỉ khánh phong niên cảnh,
Mừng cho lần này được mùa,
Túy đảo ông ảo tiếu nhan khai.
Ông lão say sưa toét miệng cười.

Ngày thứ năm sau lập thu là ngày thu xã, là ngày trải chiếu dưới tàng cây, giết gia súc và khui rượu đến tế thổ thần. Thôn trang nơi nhà họ Trương ở không có miếu thổ địa, thôn dân liền đắp một ụ đất cao làm đàn tế thổ thần, đợi hiến tế xong liền tụ tập lại ăn thịt uống rượu, náo nhiệt náo nhiệt.

Ngày hôm đó, Lâm Y dậy thật sớm, xuống bếp hỗ trợ. Thím Dương thấy nàng đến mới nhớ nàng cần lông gà, liền giao việc trong tay cho nàng, đi phòng hỏi Phương thị. “Nhị phu nhân, hôm nay Bát nương tử về, giết mấy con gà?”.

Phương thị đang lim dim mắt nằm trên sạp, sai Ngân Tỷ bóp vai, nghe vậy bất mãn nói. “Việc nhỏ như vậy còn đi hỏi ta, phòng bếp chẳng phải giao cho bà quản sao?”.

Trả lời như vậy là có thể giết nhiều thêm một con, thím Dương hớn hở lên tiếng, xoay người muốn đi, Phương thị gọi bà lại, chỉ chỉ sau lưng. “Ngân Tỷ đang rảnh rỗi đây, nói nó dọn dẹp đi”.

Thím Dương hiểu bà ta không chịu bỏ qua bất kì cơ hội nào để chèn ép Ngân Tỷ, liền theo ý bà ta, dẫn Ngân Tỷ đi phòng bếp.
Ngân Tỷ vẫn đứng ngoài cửa phòng bếp không chịu vào trong, oán hận. “Đời này tôi còn chưa từng dính tí khói dầu vào người”.

Thím Dương vội mang băng ghế ra mời cô ta ngồi, cười nói. “Làm sao bắt Ngân di nương động tay, di nương cứ ngồi là được”. Thím Dương lâu lắm chưa kiếm được tiền từ Ngân Tỷ, khó khăn mới có cơ hội, hầu hạ đặc biệt ân cần, rót chén trà nhỏ đưa cho cô ta, lại kiếm ít hạt dưa cho cô ta cắn mới ra sau nhà bắt gà.

Ngân Tỷ nhấp ngụm trà, thở dài. “Sớm biết Nhị lão gia bỏ tôi lại, còn không bằng diễn giả làm thật cho người môi giới mua đi luôn”.
Lâm Y thái chậm vài nhịp, nghĩ nghĩ, nói. “Tuy là bị cô ép, nhưng nghĩ đi nghĩ lại thì vẫn là tôi có lỗi với cô”.

Ngân Tỷ cười. “Cô còn chưa được bằng tôi nữa, mấy đồng vất vả lắm mới để dành được, đều bị Nhị phu nhân bỏ túi hết”. Cô ta nói xong, đứng dậy tiến đến bên cạnh Lâm Y, nói nhỏ. “Tôi biết, cô cũng là bị Nhị phu nhân ép buộc mới hại tôi, chúng ta đều là sự bất đắc dĩ, sao không bắt tay nhau, cố gắng sống tốt hơn”.

Lâm Y thầm nghĩ, cô làm vậy thà hận tôi quách đi còn hơn, xúi giục tôi đi đối đầu với Nhị phu nhân, có thể có kết cục tốt sao? Nàng lùi về phía tường né tránh, nói gọn gàng dứt khoát. “Ngân di nương, Nhị phu nhân nghi ngờ tôi dính dáng tới cô, tôi phải tránh hiềm nghi, cô tốt hơn cách xa tôi chút”.

Ngân Tỷ còn định nói nữa, nhưng thím Dương đã đi vào, tay mang theo gà, cô ta vội ngậm miệng, làm như không có việc gì ngồi xuống băng ghế uống trà cắn hạt dưa. Con gà bị nắm cánh quýnh quáng ị ra một bãi, cô ta một tay bịt mũi một tay xua tít mù, đuổi thím Dương. “Ra ngoài giết đi”.

Thím Dương đang chờ nhận tiền thưởng đây, có thể nào không nghe, vội xách con gà ra sau nhà làm sạch sẽ mới trở lại. Lâm Y vốn muốn tự mình xuống bếp làm hai món đồ ăn Trương Bát nương thích, nhưng giờ e ngại Ngân Tỷ thấy sẽ đi tọc mạch với Phương thị nàng biết nấu ăn, liền chặt con gà ra thành miếng rồi ngồi nhóm lửa.

Thím Dương hầm một con, con còn lại làm món gà cay, cắt một miếng thịt khô bỏ vào nước nóng, thấy Ngân Tỷ ngồi đó bị khói dầu hun nhăn mặt, vội mang một khối bánh dỗ dành cô ta nhẫn nại chút, đợi cho gà mềm thì về báo cáo là được.

Gà mới hầm chín phân nửa Ngân Tỷ đã chịu không nổi, móc hai đồng tiền ra, một cho thím Dương, một cho Lâm Y, nói hai người che giấu dùm, đứng dậy quay về phòng Phương thị. Thím Dương vui rạo rực cất tiền đi, luôn miệng khen Ngân Tỷ là người sảng khoái, lại ra sau nhà lấy lông gà cho Lâm Y, để nàng làm quả cầu. Lâm Y cảm ơn thím Dương, thừa dịp phòng bếp không có người ngoài, giúp thím Dương xào thêm mấy món.

Đến khi đồ ăn dọn ra bàn, Trương lão thái gia và anh em Trương Bá Lâm Trương Trọng Vi cũng đã về, chuẩn bị một nhà cùng nhau ăn lễ, không ngờ chờ chờ mong mong mãi vẫn không thấy Trương Bát nương về nhà mẹ đẻ. Phương thị đích thân ra gò đất nhìn một hồi, lòng lo lắng vạn phần, sợ lại mất mặt như lúc về thăm nhà sau khi cưới.

Trương lão thái gia đen mặt vê thuốc lào đến lần thứ ba thì Trương Bát nương rốt cuộc cũng tới, cô đơn một mình, không thấy Phương Chính Luân đi cùng. Phương thị lo lắng coi như thả lỏng, buông mặt mũi, lấy lại tinh thần ăn cơm, ăn xong lập tức kéo Trương Bát nương về phòng, hỏi cô rốt cuộc xảy ra chuyện gì.

Trương Bát nương chưa nói đã rơi nước mắt, khóc ròng. “Con nghe theo mẹ và Tam nương tử khuyên, tận tâm phụng dưỡng mợ, lấy lòng biểu ca, nhưng vì sao bọn họ vẫn không ưa con?”.

Thì ra, Phương Duệ phong lưu thành tánh, mỗi lần Vương thị bị ông ta chọc tức sẽ trút giận lên người Trương Bát nương, Trương Bát nương thêu thùa may vá bà ta chê vụng về, Trương Bát nương đọc sách viết chữ bà ta nói không làm việc đàng hoàng, tóm lại Trương Bát nương không có chỗ nào vừa mắt bà ta, suốt ngày không quở trách cũng là cạnh khóe xóc xỉa.

Còn Phương Chính Luân là cái người đọc sách, vốn có vài phần hưng trí đàm thi luận thư với Trương Bát nương, nhưng ít lâu sau nhận ra học vấn trong bụng mình so ra kém cô, tự thấy xấu hổ suốt ngày trốn trong phòng cầm bút vẽ linh tinh. Trương Bát nương khuyên hắn vài lần, hắn lại nói lạnh nhạt : Cô có bản lĩnh thì đừng lấy chồng, đi thi làm tiến sĩ đi. Trương Bát nương sao chịu nổi bị châm chọc như vậy, cả ngày lén lau nước mắt, Phương Chính Luân lại làm như không thấy, hô bằng gọi hữu chơi bời, thậm chí đi cả kỹ viện, tự vui vẻ một mình.

Những thứ đó, ngày trẻ Phương thị cũng bị không ít, bởi vậy bà ta cho rằng đây là sự tất nhiên, chẳng có gì to tát, an ủi Trương Bát nương. “Con ráng nhẫn nhịn chút, chờ sinh được con trai là tốt thôi”.

Trương Bát nương hai mắt đẫm lệ, nói. “Hôm nay biểu ca không về chung, mợ cũng chẳng buồn nói hắn”.
Phương thị nói. “Hôm nay con cứ ở nhà ăn lễ, ngày mai mẹ đi cùng con về, đòi lại công bằng cho con”.

Trương Bát nương thấy mẹ cho mình chỗ dựa, dũng khí tăng vọt, lại nói. “Biểu ca cứ lấy cớ đến nhà bạn bè đọc sách, nhưng lại chui vào kỹ viện hoan lạc, mẹ quản quản hắn đi”.

Phương thị âm thầm cười khổ, đó là con trai nhà họ Phương, Phương Duệ và Vương thị không quản thì thôi, bà ta làm gì có tư cách. Bà ta thở dài. “Người đọc sách đều thích đi kỹ viện, không chỉ mình biểu ca con, chỉ cần nó không dẫn người linh tinh về nhà là được rồi, con nên nhún nhường chút”.

Trương Bát nương ngẩn người, cúi đầu im lặng, qua một lúc, đột nhiên hỏi. “Mẹ à, biểu ca là người đọc sách, thích đi kỹ viện, cậu là tiến sĩ, cũng thích đi kỹ viện, cha con cũng là người đọc sách nha, chẳng lẽ cha cũng thích…”.

Phương thị giận, vỗ cái bàn đánh rầm, ngắt lời cô. “Làm con không được nói xấu cha”.
Trương Bát nương bị mắng, cuống quít gục đầu xuống, cũng không biết rằng Phương thị đâu có trách cô, chẳng qua là bị chọt đúng chỗ đau, cư xử theo bản năng thôi.

Phương thị nhìn con gái sợ hãi, lại tự trách bản thân, con mình ở nhà chồng đã chịu nhiều ấm ức lắm rồi, sao còn để nó về nhà mẹ đẻ vẫn bị mắng mỏ, bà ta nắm tay Trương Bát nương an ủi vài câu, nói chuyện phiếm với cô nửa ngày, đợi ăn cơm tối xong, tự mình tiễn cô về khuê phòng ngày xưa nghỉ ngơi.

Lâm Y đang ngồi cạnh bàn chờ cô, thấy cô vào, châm trà đưa lên ngay, nói. “Để ý ban nãy chị ăn có mấy miếng, đói bụng không, ăn bánh ngọt đi”.
Trương Bát nương lắc đầu, thẫn thờ ngồi trong chốc lát, đột nhiên ôm nàng khóc rống lên. “Trong lòng biểu ca không hề có chị”.

Lâm Y đã nghe nói cô ở nhà chồng bị đối xử bạc bẽo, lại nhìn người cô gầy hơn lúc chưa lấy chồng, cũng chịu không được rớt nước mắt. “Lòng chị không có hắn, lòng hắn không có chị, vì sao lúc trước cứng rắn muốn làm người một nhà chứ”.

Đôi mắt Trương Bát nương đã khóc sưng đỏ như hai quả đào. “Cha vốn phản đối việc hôn nhân này, nhưng mẹ cứ cố ý ‘gả con gái về nhà mẹ đẻ’, sau cậu đỗ tiến sĩ, cha không lay chuyển được mẹ, đành đồng ý”.

Lâm Y nghe từ miệng cô không Trương Lương thì cũng Phương thị, liền hỏi. “Ý chị thì sao?”.
Trương Bát nương cười khổ. “Hôn nhân đại sự, từ xưa đến nay đều là cha mẹ đặt đâu con ngồi đó, dù cha có hỏi ý chị, nhưng sao chị có thể mặt dày từ chối được”.

Lâm Y không hiểu, nói một tiếng “không” thì có gì là mặt dày, chẳng lẽ chỉ vì “khó nói ra miệng” mà đem hạnh phúc cả đời đi đánh bạc sao? Nhưng việc đã tới nước này, nói gì đi nữa cũng vô dụng, nàng quan tâm đến cuộc sống sau này của Trương Bát nương, thử thăm dò. “Bát nương à, người ta nói phá một căn miếu cũng không phá một cuộc hôn nhân, nhưng nói thật, chị và Phương Chính Luân đã không hạnh phúc, sao không thừa dịp chưa có con, ly hôn đi?”.

Trương Bát nương sợ hãi nhảy dựng, hoảng nói. “Sao em nói như vậy, nhà hắn không đánh chị, lại không bỏ đói chị, đang êm đẹp, ly hôn làm chi?”.

Là do quy củ hay do tính tình? Lâm Y thấy cô phản ứng như vậy, mặc dù đáng thương cô, nhưng cũng chẳng còn lời nào để nói, chỉ biết âm thầm thở dài hai tiếng, bưng nước cho cô rửa chân, cởi áo ngoài lên giường ngủ. Chú thích :

1. Để không gây nhầm lẫn giữa anh họ bên nội (đường ca) và anh họ bên ngoại (biểu ca) thì thôi Q. cứ để biểu ca, các từ khác Việt hóa bình thường.

2. ‘Gả con gái về nhà mẹ đẻ’ – ‘Hoàn nương nữ’ : Con gái gả đi làm dâu nhà người khác, sinh ra con gái lại gả về làm dâu nhà mẹ đẻ của mình, gọi là ‘trả con cho mẹ’.