Kể tiếp chuyện phiêu lưu mạo hiểm của hiệp sĩ Gương Sáng 1
Trong cuộc đàm thoại dài dòng giữa Đôn Kihôtê và hiệp sĩ Sơn Lâm, sách kể chàng này đã nói với chàng kia như sau:

Cuối cùng, thưa ngài hiệp sĩ Đôn Kihôtê, tôi muốn kể ra đây để ngài rõ về số mệnh hoặc đúng hơn, do sự lựa chọn của tôi, tôi đã yêu nàng Caxilđêa đê Valđalia vô song. Tôi coi nàng là vô song vì trên đời này không có người đàn bà nào có một thân hình cao lớn, một phẩm hạnh và một sắc đẹp tuyệt vời như nàng. Vậy mà nàng Caxilđêa đó, con người mà tôi đang kể, đã đền bù những ý nghĩ tốt đẹp và những ước vọng thanh tao của tôi bằng cách bắt tôi phải làm những việc nguy hiểm, giống như dì ghẻ của chàng Erculêx vậy. Mỗi khi tôi làm xong một việc, nàng lại hứa hẹn là sau khi làm xong việc sắp tới, tôi sẽ đạt được nguyện vọng và cứ thế tôi phải làm liên miên hết việc này đến việc khác, không biết khi nào kết thúc để những ước mong chính đáng của tôi được thực hiện. Một lần, nàng bảo tôi phải đi đánh nhau với mụ khổng lồ nổi tiếng ở thành Xêviia là Hiranđa, mụ này gan góc và khỏe vì toàn thân bằng đồng, tuy đứng lì một chỗ nhưng lại là người đàn bà hay thay đổi nhất trên đời 2. Tôi tới nơi, gặp mụ và đánh thắng, và tôi bắt mụ phải đứng yên mặc dù trong hơn một tuần lễ, gió bấc thổi liên tục. Cũng có lần, nàng bắt tôi phải đi cân những con bò mộng bằng đá cổ ở Ghixanđô, một công việc chỉ dành cho phu phen chứ không phải cho hiệp sĩ. Một lần khác, nàng bắt tôi phải chui xuống vực Cabra, một công việc cực kỳ nguy hiểm, để cho nàng biết trong lòng vực tối tăm và sâu thẳm đó có gì. Tôi đãbắt mụ Hiralđa phải đứng yên, tôi đã cản những con bò mộng ở Ghixanđô, tôi đã lao xuống vực và làm sáng tỏ những bí ẩn chứa trong lòng nó. Vậy mà tôi cứ nuôi hi vọng hão, còn nàng thì cứ tiếp tục bắt tôi phải làm hết việc này đến việc khác mà không đoái hoài tới tôi. Cuối cùng, gần đây nhất, nàng yêu cầu tôi phải đi khắp các tỉnh thành ở Tây Ban Nha để bắt tất cả các hiệp sĩ giang hồ trong nước phải công nhận rằng nàng là người đẹp nhất trong số các mĩ nhân đang sống, còn tôi là hiệp sĩ dũng cảm nhất và si tình nhất thế gian. Thực hiện yêu cầu của nàng, tôi đi nhiều nơi trên đất nước và đã thắng nhiều hiệp sĩ cả gan nói trái ý tôi. Nhưng điều làm tôi tự hào nhất là tôi đã đánh bại hiệp sĩ Đôn Kihôtê ở xứ Mantr.a trong một trận đấu tay đôi và bắt chàng ta phải công nhận với tôi nàng Caxilđêa của tôi xinh đẹp hơn nàng Đulxinêa của chàng; chỉ với một chiến thắng này, tôi nghĩ tôi đã đánh bại tất cả các hiệp sĩ trên đời vì chàng Đôn Kihôtê mà tôi vừa nói ở trên đã thắng tất cả các hiệp sĩ khác; một khi tôi đánh bại được chàng ta tức là vinh quang, tiếng tăm và danh dự của chàng chuyển sang tôi cả rồi. Người thắng trận càng thêm vinh dự một khi kẻ bại trận là người nổi danh. Như vậy là tiếng đồn về vô vàn những chiến công của chàng Đôn Kihôtê cuối cùng thuộc về tôi.

Nghe hiệp sĩ Sơn Lâm nói, Đôn Kihôtê lấy làm ngạc nhiên lắm. Đầu lưỡi chàng ngứa ngáy và một ngàn lần chàng muốn nói thẳng vào mặt người đối thoại là nói láo; xong chàng cố gắng tự kiềm chế để bắt hiệp sĩ Sơn Lâm phải tự công nhận điều nói láo, chàng bình tĩnh bảo:

- Thưa ngài hiệp sĩ, dù ngài thắng hầu hết các hiệp sĩ giang hồ ở Tây Ban Nha, thậm chí tất cả các hiệp sĩ trên trái đất này, tôi cũng không có ý kiến gì; nhưng nếu nói rằng ngài đã đánh bại Đôn Kihôtê xứ Mantr.a thì tôi hơi ngờ. Có lẽ một người nào đó giống chàng ta chăng, tuy rằng những người giống chàng không phải là nhiều.

- Sao lại không? Chàng Sơn Lâm cãi. Có trời cao chứng giám, tôi đã đọ sức với Đôn Kihôtê, đánh bại và bắt phải quy phục. Chàng ta người cao lêu nghêu, mặt mày quắt queo, tay chân khẳng khiu, tóc rậm, mũi khoằm và hơi gồ, râu mép rậm đen và cụp. Chàng ra trận với biệt hiệu là Hiệp sĩ Mặt Buồn, mang theo một giám mã là một nông phu tên là Xantrô Panxa. Chàng cưỡi con tuấn mã lừng danh là Rôxinantê và cuối cùng, chàng có một tình nương tên là nàng Đulxinêa ở Tôbôxô, tên thật trước kia là Alđônxa Lôrenxô, cũng giống như tình nương của tôi tên thật là Caxiiđa, và sinh trưởng ở Anđaluxia nên tôi đặt tên là Caxilđêa đê Valđalia. Nếu ngần ấy chứng cứ chưa đủ để đảm bảo lời tôi nói, thanh kiếm của tôi đây sẽ đánh tan mọi nghi ngờ.

- Xin ngài hiệp sĩ hãy bình tâm lại, Đôn Kihôtê nói, và hãy lắng nghe những điều tôi sắp nói với ngài. Xin ngài biết cho rằng chàng Đôn Kihôtê mà ngài vừa nói tới là bạn chí thiết trên đời này của tôi, đến mức có thể nói rằng tôi coi chàng như chính bản thân tôi vậy. Theo như ngài tả về chàng một cách chính xác và cụ thể, tôi bắt buộc phải tin rằng ngài đã đánh bại con người đó. Mặt khác, tôi biết chắc chắn không thể là chàng được; có lẽ một pháp sư nào đó (chàng bị nhiều pháp sư thù ghét, trong đó đặc biệt một tên luôn luôn tìm cách *** hại) đã đội lốt chàng, cố tình thua trận để làm mai một tiếng tăm lừng lẫy mà chàng giành được bằng nhiều chiến công hiển hách. Để chứng minh điều này, tôi cũng xin thưa để ngài rõ rằng mới cách đây chưa quá ba hôm, bọn pháp sư thù địch của Đôn Kihôtê đã phù phép biến thân hình kiều diễm của nàng Đulxinêa ở Tôbôxô thành một cô gái quê cục mịch, xấu xí; chắc hẳn chúng đã thay hình đổi dạng chàng Đôn Kihôtê như vậy đó. Còn nếu như tất cả những điều này không đủ làm ngài tin vào sự thật mà tôi vừa nói thì đích thân Đôn Kihôtê đây sẽ bảo vệ sự thật bằng vũ khí, cưỡi ngựa hay đi chân, hoặc theo cách nào hợp với ngài.

Dứt lời, chàng đứng phắt dậy, tay nắm gươm, chờ xem hiệp sĩ Sơn Lâm quyết định ra sao. Chàng Sơn Lâm bình tĩnh đáp lại:

- Một con nợ sòng phẳng không ngại viết giấy cam đoan, thưa ngài Đôn Kihôtê. Kẻ đã thắng được ngài khi ngài bị thay hình đổi dạng cũng có hy vọng sẽ thắng ngài khi ngài trở lại nguyên hình. Song, các hiệp sĩ không lập chiến công trong đêm tối như bọn kẻ cướp lưu manh, vì điều đó không hay ho gì. Chúng ta nên chờ đến sáng và hành động giữa thanh thiên bạch nhật. Điều kiện của trận đánh là kẻ bại sẽ phải theo ý muốn của người thắng, phải làm bất cứ việc gì người thắng trận bảo làm, miễn là việc đó chấp nhận được đối với hiệp sĩ.

- Tôi hoàn toàn tán thành điều kiện và cách giải quyết của ngài, Đôn Kihôtê đáp.

Nói rồi, hai chàng đến tìm giám mã thì thấy họ đang nằm gáy trong tư thế ban đầu, khi mới ngủ. Hai chàng đánh thức họ dậy và bảo chuẩn bị sẵn sàng vì khi mặt trời lên, hai chàng sẽ gặp nhau trong một trận chiến đấu ác liệt và gay go. Nghe tin, Xantrô vừa kinh ngạc vừa lo cho tính mạng của chủ vì bác đã được nghe giám mã của hiệp sĩ Sơn Lâm kể về những hành động dũng cảm của chủ mình. Tuy nhiên, cả hai giám mã đều lẳng lặng đi tìm ngựa. ba con ngựa và một con lừa đã ngửi hít nhau chán chê lúc này đang túm tụm vào một chỗ.

Vừa đi, giám mã của Sơn Lâm bảo Xantrô:

- Ông anh nên biết rằng theo tục lệ của các chiến binh Anđaluxia, trong một cuộc đánh nhau, những người đi cổ động không khoanh tay ngồi yên trong khi hai người kia đọ sức. Tôi nói vậy để báo cho ông anh biết rằng trong khi hai ông chủ của chúng ta múa võ, chúng ta cũng phải quần nhau cật lực đấy.

- Thưa ngài giám mã, Xantrô đáp, tục lệ có thể có trong đám anh chị mà ngài vừa kể ra, song tôi nghĩ giữa các giám mã của hiệp sĩ giang hồ thì không có đâu. Vả chăng, tôi chưa hề nghe thấy ông chủ tôi nói tới tục lệ đó mặc dù ông ta thuộc lòng tất cả các luật lệ của hiệp sĩ đạo. Và dù luật lệ có quy định rõ ràng các giám mã phải đánh nhau trong khi chủ họ đánh nhau, tôi cũng không theo; thà tôi làm một người giám mã ôn hòa và chịu phạt vì tôi chắc rằng tiền phạt không quá giá tiền hai cân sáp; tôi vui lòng trả món tiền đó, vì biết rằng nó còn ít hơn tiền bông băng sẽ phải chi để bó cái đầu mà tôi cầm bằng như đã toạc làm đôi rồi. Còn một lý do nữa khiến tôi không thể đánh nhau được là tôi không có gươm vì cả đời tôi không mang.

- Tôi có cách, giám mã của hiệp sĩ Sơn Lâm bảo; tôi có mang theo đây hai cái bao tải to bằng nhau. Ngài cầm một cái, tôi một cái, ta sẽ đánh nhau bằng bao tải, bằng vũ khí giống nhau.
- Hay đấy, Xantrô nói, vì như vậy sẽ chẳng ai đánh ai bị thương mà chỉ phủi bụi cho nhau thôi.

- Không phải thế đâu, giám mã của Sơn Lâm bảo; để cho gió không thổi bay, ta nhét vào trong bao tải nửa tá đá cuội thật tròn trặn, nhẵn nhụi, to bằng nhau. Bằng cách đó, ta có thể quật bao tải vào người nhau mà không đau đớn gì cả.

- ch.ết tôi thôi, Xantrô kêu lên; nghe ngài nói, cứ tưởng như ngài nhồi da mềm hay bông tơ vào bao tải để không bị vỡ đầu tan xương vậy. Nhưng thôi, dù có nhồi kén tằm vào thì, thưa ngài, tôi cũng xin kiếu. Mặc cho các ông chủ của chúng ta đánh nhau, ta cứ việc đánh chén cho qua ngày. Hãy để thời gian lo cái ch.ết của chúng ta, chẳng cần phải thúc đẩy nó đến trước thời hạn và kết liễu quá sớm làm gì.

Giám mã của Sơn Lâm không nghe, bảo:
- Dù thế nào, ta cũng phải quần nhau nửa tiếng.
- Không, Xantrô đáp; tôi không thể quá bất nhã và vô ơn đánh bại một người đã cho tôi ăn uống no say, dù là đánh khẽ. Đã vậy, không giận dữ, không thù hằn, ai nỡ thượng cẳng chân, hạ cẳng tay với nhau!

- Về điểm này, tôi có cách giải quyết rất hay, giám mã của Sơn Lâm nói; trước khi ta đánh nhau, tôi sẽ từ từ tiến lại gần ngài và cho ngài ba bốn cái bạt tai khiến cho ngài quay lơ dưới chân tôi. Thế là tôi sẽ đánh thức sự tức giận của ngài dù xưa nay nó vẫn ngủ im như ch.ết.

- Tôi có cách khác không thua cách giải quyết của ngài đâu, Xantrô đáp; tôi sẽ kiếm một cái gậy và trước khi ngài đến gần để đánh thức sự tức giận của tôi, tôi sẽ ru ngủ sự tức giận của ngài bằng những miếng đòn khiến cho nó chỉ có thể thức dậy ở thế giới bên kia, ở đó người ta đều biết tôi không phải là con người ai muốn vượt mặt cũng được. Con người ta phải thận trọng khi làm một việc gì, khôn ngoan nhất là hãy để cho sự tức giận ngủ yên vì không ai hiểu hết lòng dạ của ai, thường thì khi đi cắt lông cừu lại bị gọt hết lông. Chúa mong bình an và không ưa những chuyện xô xát. Nếu như một con mèo bị nhốt, dồn ép đến cùng, cũng có thể trở thành một con sư tử, ai biết được một con người như tôi sẽ trở thành cái gì. Cho nên, kể từ lúc này, tôi xin báo để ngài biết rằng ngài sẽ phải gánh lấy mọi hậu quả tai hại của cuộc đọ sức giữa đôi ta.

- Tốt lắm, giám mã của hiệp sĩ Sơn Lâm đáp, Chúa sẽ mang lại trời sáng, và chúng ta sẽ tỉnh táo hơn.

Lú này, muôn ngàn giống chim lông sặc sỡ cất tiếng trên cành cây; tiếng hót ríu rít vui nhộn của chúng như đón chào nàng bình minh tươi mát đang phô bày bộ mặt xinh đẹp của mình trên lan can phía Đông; nàng rũ bộ tóc để rơi hàng ngàn vạn giọt nước trong như viên ngọc, và cỏ cây được tắm những giọt rượu ngào ngạt đó tưởng như mang trên mình muôn ngàn viên ngọc lung linh; những cây liễu tiết ra một chất nước thơm tho, các dòng suối reo cười, rừng cây mừng vui và những cánh đồng đâm hoa kết quả. Nhưng trời vừa sáng để có thể nhìn và phân biệt được mọi vật thì cảnh đầu tiên hiện ra trước mắt Xantrô Panxa là cái mũi của giám mã hiệp sĩ Sơn Lâm; nó to đến nỗi bóng nó trùm lên gần kín thân hình chủ nó. Quả thật, thiên hạ đồn rằng cái mũi đó to quá khổ, ở giữa gồ, đầy mụn cơm, màu da tai tái như màu cà tím, cụp xuống mồm đến ngón tay. Khuôn khổ, màu sắc, mụn cơm và hình dáng của cái mũi làm cho bộ mặt trông rất gớm ghiếc, Xantrô nhìn thấy run bắn cả chân tay giống như một đứa trẻ bị động kinh vậy. Bác nghĩ bụng thà chịu hai trăm cái tát còn hơn đánh nhau với con quái vật này. Đôn Kihôtê đưa mắt nhìn đối thủ của mình thì thấy chàng ta đã đội mũ sắt và hạ vành xuống, thành thử không rõ mặt mũi ra sao, chỉ thấy chân tay chắc mập tuy tầm vóc không được cao lớn lắm. Chàng khoác lên mình, trùm lên vũ khí một cái áo choàng như dệt bằng sợi vàng, lấp lánh những mặt gương nhỏ và tròn như mặt trăng, trông thật oai phong lẫm liệt; mũ chàng phất phơ những sợi lông chim màu lục, vàng và trắng; ngọn giáo tựa vào thân cây, vừa to vừa dài, đầu bịt sắt dài trên một gang tay.

Đôn Kihôtê nhận xét rất kỹ, không bỏ sót một chi tiết nào; chàng đoán chừng hiệp sĩ này có sức khỏe phi thường. Nhưng chàng lại không vì thế mà chùn bước như bác giám mã nhát gan; trái lại, chàng đĩnh đạc bảo hiệp sĩ Gương Sáng:

- Thưa hiệp sĩ, nếu như ngài không vì quá nóng vội giao chiến mà đâm ra bất nhã, xin hãy vì phép lịch sự kéo cao vành mũ lên một chút cho tôi xem dung mạo có tương xứng với dáng vẻ oai phong của ngài không.
Hiệp sĩ Gương Sáng đáp lại:

- Dù thắng hay bại trong cuộc giao tranh này, ngài cũng có đủ thời gian để nhìn mặt tôi. Sở dĩ lúc này đây, tôi không đáp ứng được điều mong muốn của ngài vì nghĩ rằng sẽ xúc phạm tới nàng Caxilđêa đê Valđalia xinh đẹp; nếu tôi nhấc vành mũ lên tức là tôi kéo dài thời gian buộc ngài phải công nhận điều mà tôi yêu cầu 3.

- Vậy trong khi ta lên ngựa, Đôn Kihôtê nói, hẳn ngài có thể cho biết tôi có phải là chàng Đôn Kihôtê mà ngài bảo là đã đánh bại không.
Hiệp sĩ Gương Sáng đáp:

- Về điểm này, tôi xin trả lời ngài là ngài giống chàng hiệp sĩ bị tôi đánh bại như hai quả trứng vậy. Song, vì ngài bảo rằng ngài luôn luôn bị lũ pháp sư *** hại cho nên tôi không dám quả quyết rằng ngài chính là chàng ta.

- Thôi thôi, Đôn Kihôtê bảo, bây giờ tôi càng tin rằng ngài đã nhầm và để ngài thấy rõ điều đó, giám mã đâu! Dắt ngựa lại đây, chỉ trong khoảnh khắc còn ngắn hơn thời gian kéo vành mũ lên, nếu được Chúa, tình nương và cánh tay nàng ủng hộ, tôi sẽ biết rõ mặt ngài và ngài sẽ thấy rằng tôi không phải là chàng Đôn Kihôtê bại trận như ngài đã tưởng.

Tới đây, hai bên không nói năng gì nữa và cùng nhảy lên ngựa đi một quãng, mỗi người một phía, lấy đủ cự ly quy định trước khi quay đầu lại xông vào nhau. Đôn Kihôtê mới đi được chừng hai chục bước, bỗng hiệp sĩ Gương Sáng gọi giật lại, hai bên cùng dừng ngựa, hiệp sĩ Gương Sáng bảo:

- Xin ngài hiệp sĩ nhớ cho rằng điều kiện của cuộc giao tranh này là: như tôi đã nói, kẻ thua phải tuân theo ý muốn của người thắng.
- Tôi nhớ rồi, Đôn Kihôtê đáp; miễn là kẻ thắng không bắt người thua làm điều gì vượt ra ngoài giới hạn của hiệp sĩ đạo.
- Đúng lắm, hiệp sĩ Gương Sáng nói.

Lúc này, Đôn Kihôtê chợt nhận thấy cái mũi kỳ lạ của bác giám mã nọ; chàng ngạc nhiên không kém Xantrô, ngỡ là một con quái vật hoặc một con người nào đó không có trên trái đất này. Thấy chủ phi ngựa ra xa, Xantrô không muốn đứng lại một mình với anh chàng mũi to; bác nghĩ bụng, chỉ cần hắn ta húc mũi vào mình cũng đủ kết thúc trận đánh, mình sẽ lăn kềnh ra đất vì miếng đòn hoặc vì sợ hãi. Nghĩ vậy, bác liền chạy theo chủ, tay nắm sợi dây buộc bàn đạp, miệng nói:

- Ông chủ ơi! Trước khi ngài quay ngựa lại để đánh nhau, xin hãy giúp tôi leo lên cây sồi điển điển kia đã; từ trên đó, tôi có thể thấy rõ hơn cuộc gặp gỡ hào hùng giữa ngài và hiệp sĩ nọ dưới đất.

- Xantrô, Đôn Kihôtê bảo, ta lại nghĩ là anh muốn trèo lên bục cao xem trận đấu bò mà không sơ nguy hiểm gì cả.
- Xin thú thật là cái mũi quá khổ của anh chàng giám mã kia làm tôi hãi vô cùng, khiến tôi không dám đứng gần hắn ta nữa. Xantrô nói.

- Cái mũi đó quả là to, Đôn Kihôtê bảo, và nếu không phải là ta, nó cũng sẽ khiến ta phải kinh hoàng. Thôi, lại đây, ta sẽ giúp cho mà trèo lên.

Trong lúc Đôn Kihôtê dừng lại để giúp Xantrô trèo lên cây điển điển, hiệp sĩ Gương Sáng vẫn tiếp tục đi ngựa và lấy đà đủ cự ly cần thiết giữa hai người; tưởng Đôn Kihôtê cũng làm như mình, chẳng cần chờ kèn thổi hoặc một hiệu lệnh nào khác, chàng quay ngựa lại (trông con ngựa cũng chẳng nhanh nhẹn gì hơn con Rôxinantê), tuy con vật chỉ chạy long tong nước kiệu, xông vào địch thủ. Chợt thấy Đôn Kihôtê còn đang bận đỡ Xantrô trèo lên cây, chàng vội ghìm cương dừng lại; con vật mừng rơn vì lúc này nó không còn sức nhúc nhích nữa. Cảm thấy đối phương đang phi như bay lại phía mình, Đôn Kihôtê thúc mạnh đinh vào hai bên sườn gầy guộc của con Rôxinantê khiến nó ***g lên. Sách kể lại rằng, đây là lần đầu tiên thấy nó phi nước đại đôi chút vì mọi lần trước, nó chỉ đi nước kiệu thôi. Với một khí thế chưa từng thấy, Đôn Kihôtê xông thẳng tới hiệp sĩ Gương Sáng lúc này đang ra sức thúc đinh vào mạng sườn con ngựa mà nó cứ ì ra chỗ cũ không tiến lên được một bước nào. Đôn Kihôtê tấn công trong một tình huống thật là thuận lợi vì đối phương của chàng còn đang vướng vít con ngựa không sao giơ được ngọn giáo lên. Song chàng cũng chẳng cần để ý tới chi tiết đó, cứ xăm xăm xông tới, phang luôn một đòn mạnh đến nỗi hiệp sĩ Sơn Lâm ngã vật ra phía sau, nhào qua mông ngựa, lăn xuống đất. Bị cái ngã như trời giáng, chàng nằm như ch.ết, chân tay bất động.

Chàng Sơn Lâm vừa ngã ngựa, Xantrô liền từ trên cây tụt xuống tiến lại chỗ chủ. Đôn Kihôtê cũng đã xuống ngựa và đi tới chỗ đối thủ, tháo dải buộc mũ cho chàng ta để xem đã ch.ết chưa hoặc nếu còn sống để cho chàng dễ thở, chợt đâu nhìn thấy... Ai có thể kể lại chàng đã nhìn thấy gì mà không làm cho người nghe phải kinh ngạc hoảng hồn. Sách kể lại chàng đã nhìn thấy đúng khuôn mặt, diện mạo, chân dung, hình dạng, dáng dấp cậu Tú Xanxôn Caraxcô; trước cảnh tượng đó, chàng cất tiếng gọi to:

- Xantrô, lại đây mà xem; con sẽ không tin vào chính mắt mình nữa! Nhanh lên, con sẽ thấy khả năng vô tận của pháp thuật và lũ pháp sư, phù thủy.

Xantrô chạy lại, nhìn thấy mặt cậu Tú Caraxcô, vội làm dấu thánh và đọc kinh liên hồi. Trong khi đó, chàng hiệp sĩ bị đánh ngã vẫn nằm thẳng cẳng. Xantrô bèn bảo Đôn Kihôtê:

- Thưa ngài, tôi có ý kiến là ngài cứ tọng lưỡi gươm vào mồm cái tên có bộ mặt giống cậu Tú Xanxôn Caraxcô này; làm như vậy, ngài có thể trừ khử được một trong những tên pháp sư thù địch.
- Anh nói phải đấy, Đôn Kihôtê bảo, vì càng bớt thù càng tốt.

- Chàng vừa rút gươm lại để thực hiện lời khuyên của Xantrô, giám mã của hiệp sĩ Sơn Lâm vội tiến tới, lên tiếng nói (lúc này, cái mũi to làm xấu bộ mặt của bác đã biến đi đâu mất):

- Xin hãy coi chừng việc làm của ngài, kẻ nằm dưới chân ngài chính là ông Tú Xanxôn Caraxcô , bạn của ngài, còn tôi là giám mã của ông ta.
Không thấy cái mũi gớm ghiếc của bác giám mã nọ, Xantrô hỏi:
- Thế mũi đâu rồi?
Đáp:
- Đây, ở trong cái túi này.

Nói rồi, bác ta thò tay vào trong túi bên phải lấy ra một cái mũi giả bằng bìa cứng phết sơn, như đã tả ở trên. Xantrô nhìn chằm chằm vào mặt bác ta, bỗng thốt lên một tiếng kêu kinh ngạc:
- Lạy thánh Maria! Có phải bác Tômê Xêxial, hàng xóm nhà tôi đấy không?

- Chứ còn ai nữa, bác giám mã mất mũi đáp. Chính tôi là Tômê Xêxial đây, ông bạn Xantrô Panxa ạ. Rồi tôi sẽ kể cho nghe câu chuyện ngoắt ngoéo quanh co đưa tôi đến chốn này. Bây giờ, chỉ cầu xin ông chủ bác đừng hành hạ, đánh đập, sát hại hiệp sĩ Gương Sáng nằm dưới chân ông ta vì không nghi ngờ gì nữa, chính là ông Tú Xanxôn Caraxcô liều lĩnh và dại dột, người đồng hương của chúng ta đó.

Lúc này, hiệp sĩ Gương Sáng đã hồi tỉnh. Thấy vậy, Đôn Kihôtê gí mũi gươm tuốt trần vào mặt chàng và bảo:

- Hỡi hiệp sĩ, ông phải ch.ết nếu không công nhận rằng nàng Đulxinêa thành Tôbôxô vô song hơn hẳn nàng Caxilđêa đê Valđalia của ông về nhan sắc, còn nếu sau trận đọ sức này và cái ngã vừa rồi, ông vẫn còn sống thì ông phải hứa tới thành Tôbôxô thưa với tình nương của tôi rằng ông phải đến trình diện nàng tùy nàng định đoạt số phận cho. Nếu nàng cho ông được tự do, ông phải quay lại tìm tôi để báo cáo về cuộc gặp gỡ đó. Tiếng tăm của những chiến công của tôi sẽ chỉ đường giúp ông tìm thấy tôi. Yêu cầu này hoàn toàn phù hợp với những Đôn Kihôtê đề ra trước trận đánh và không vượt quá giới hạn của hiệp sĩ đạo.

Hiệp sĩ ngã ngựa đáp:
- Tôi xin công nhận rằng chiếc giầy rách và bẩn của bà Đulxinêa thành Tôbôxô còn quý giá hơn bộ tóc tuy sạch nhưng rối bù của nàng Caxilđêa. Tôi xin hứa tới trình diện trước mặt bà rồi sẽ quay trở lại gặp ngài báo cáo tường tận mọi việc theo yêu cầu của ngài.

Đôn Kihôtê nói thêm:

- Ông còn phải công nhận và tin rằng chàng hiệp sĩ bị ông đánh bại trước kia không phải và không thể là Đôn Kihôtê xứ Mantr.a mà chỉ là một kẻ nào đó giống chàng; cũng như tôi, tôi công nhận và tin rằng ông không phải là ông Tú Xanxôn Caraxcô mà là một kẻ nào khác giống như ông ta thôi. Bọn pháp sư thù địch của tôi đã hóa phép làm cho kẻ nào đó giống ông ta như đúc để làm dịu cơn thịnh nộ của tôi và để tôi bớt say sưa với vinh quang chiến thắng.

Hiệp sĩ bị đòn thưa:
- Tôi công nhận, nghĩ và tin rồi, cũng như ngài công nhận, nghĩ và tin. Bây giờ, xin ngài làm ơn cho tôi được đứng dậy. Cái ngã vừa rồi khá đau xong may ra tôi cũng còn đủ sức.

Đôn Kihôtê và Tômê Xêxial nâng hiệp sĩ Gương Sáng dậy, còn Xantrô thì cứ nhìn dán mắt vào bác giám mã, hỏi câu nào cũng thấy trả lời trôi chảy chứng tỏ đích thị là Tômê Xêxial. Tuy nhiên, những lời của chủ nói rằng bọn pháp sư đã biến hóa bộ mặt của hiệp sĩ Gương Sáng thành bộ mặt của ông Tú Xanxôn Caraxcô vẫn in sâu trong trí óc bác, khiến bác không tin vào sự thật đang diễn ra trước mắt; tóm lại, cả thầy và trò đều lú lẫn ruột gan. Cùng với giám mã Tômê Xêxial, hiệp sĩ Gương Sáng đen đủi rầu rĩ đi tìm nơi băng bó bộ xương sườn bị gãy, còn Đôn Kihôtê và Xantrô lên đường tiếp tục đi Xaragôxa. Ta tạm gác câu chuyện này ở đây để nói về lại lịch chàng hiệp sĩ Gương Sáng và bác giám mã có cái mũi quá khổ.