Lần đầu tiên đứng trước phòng giải phẫu ngoài trời, đối mặt với một thi thể còn mới nguyên, là lúc tôi mới vừa tròn 18 tuổi.

Anh Thánh Binh phụ trách mổ chính, mặt mũi nghiêm túc, động tác cẩn thận tỉ mỉ, chậm rãi kéo túi bọc tử thi ra. Vừa làm, anh còn vừa nhìn tôi chằm chằm, tự nhiên khiến trái tim tôi càng lúc đập càng nhanh.

Nhịp tim đập tưng bừng  bất giác đưa tôi trở về là thằng nhóc luôn lẽo đẽo theo ba, mặt đầy hiếu kì và mong ngóng.
“Đừng chỉ thấy ba con bề ngoài hùng dũng, có thể ba con đã phải chịu khổ rất nhiều!”

Ngày trước, khi ba đi làm cũng là lúc tôi mong chờ nhất trong ngày. Nhìn thấy ba đeo khẩu súng bóng loáng, cài từng chiếc nút áo trên bộ cảnh phục, trong lòng tôi tự nhiên cứ phấn khởi không chịu được. Ba thấy thế thì thích lắm, thường hôn “chụt” một cái lên má tôi.

Ba tôi thuộc thế hệ những kĩ thuật viên hình sự chuyên nghiệp đầu tiên, là chuyên gia khám nghiệm dấu vết. Dĩ nhiên ba tôi cũng hi vọng đứa con trai nhỏ kế nghiệp cha. Nhưng mẹ của tôi lại khăng khăng không đồng ý.

Một đời làm người nhà cảnh sát, mẹ tôi không nỡ nhìn con trai lao đi bán mạng. Theo ý của bà, cứ yên ổn làm bác sĩ chính là con đường tốt nhất. Bản thân mẹ tôi cũng là y tá trưởng tại một bệnh viện, bà nghĩ như thế thì chuyện lớn nhỏ hai mẹ con đều có thể giúp đỡ lẫn nhau. Nói đi cũng phải nói lại, thầy thuốc còn có thể cứu người, so với cảnh sát đâu hề kém cạnh!

Làm bác sĩ hay làm cảnh sát? Ý kiến của ba mẹ tôi về việc này luôn không thống nhất. Ai cũng không muốn tôi chịu thiệt thòi, xoay qua lắc lại mãi. Có lúc tôi quyết chí muốn làm cảnh sát. Đôi khi lại cảm thấy làm bác sĩ cũng không tồi. Cứ như thế, hết cảnh sát lại bác sĩ, hết bác sĩ lại cảnh sát, hết luôn ba năm trung học. Mãi đến lúc điền nguyện vọng Đại học, tôi mới phát hiện ra một từ mới tinh: Pháp y.

Thế này đúng là vẹn cả đôi đường mà!
Tuy rằng mẹ tôi có đôi chút không vừa lòng, nhưng có ba bên cạnh co kéo, tôi cuối cùng cũng thuận lợi điền xong chí nguyện cả đời.

Vào khoảng năm 1998, ngành Pháp y thuộc loại ít được chú ý nhất trong các loại ít được chú ý, cả nước một năm cũng chỉ có ba trăm người tốt nghiệp. Tôi cứ thế đàng hoàng vào được khoa Pháp y của Học viện y học Hoàn Nam. Cả lớp bốn mươi đứa, chỉ có mình tôi là nguyện vọng 1, còn lại đều là ngậm ngùi chui vào đây học. Vì thế, háo hức cũng có, ảo não càng không thiếu, bốn mươi bạn tân sinh viên ngành Pháp y này cứ như vậy mà bắt đầu cuộc sống sinh viên thôi.

Ai từng học y đều biết, chương trình học của ngành này ngay từ đầu đã không thoải mái, nhất là hệ thông giải phẫu học. Đây phải gọi là ác mộng của cả một chương trình học, vô số các thanh niên đã trượt môn một cách thê thảm. Tôi may mắn thế nào mà lại có chuẩn bị. Hè vừa đến, ba tôi liền nhiệt tình tìm chỗ cho tôi thực tập, ông dẫn tôi đến gặp đội trưởng đội pháp y của Cục cảnh sát hình sự để học hỏi thêm. Nghĩ đến những cảnh gay cấn thường thấy trong phim truyền hình nay trở thành sự thật, tôi hăng hái đến nỗi đếm ngược mỗi ngày, chỉ ước gì được xuất phát ngay.

Thế nhưng đến phòng Pháp y đã mấy hôm rồi, mọi sự vẫn bình yên.

Cũng khó trách được, nơi này là thành phố phía Nam, án mạng thực sự rất ít xảy ra. Anh Thánh Binh lớn hơn tôi vài tuổi, là trụ cột của phòng, nghiễm nhiên trở thành người thầy đầu đời của tôi. Dù sau này anh không làm trong ngành pháp y nữa, nhưng tôi vẫn vô cùng sùng bái anh.

Khi đó tôi suốt ngày bám theo anh ấy, như một chú khỉ con, cứ người ta ở đâu mình ở đó. Lúc ấy, công việc cùng lắm cũng chỉ là giám định thương tật. Tuy rằng bản thân tôi rất chăm chú theo dõi, nhưng kiến thức có hạn, đến cuối cùng tôi vẫn chẳng hiểu được bao nhiêu. Ngày tháng chậm rãi trôi qua, đến một ngày nọ, chuông điện thoại của phòng khám pháp y (1)bỗng vang lên dồn dập.

“Phòng khám pháp y xin nghe.” Tôi cầm lấy điện thoại, tự giới thiệu.
“Tôi là Tiểu Lý của tổ trọng án, trên đường Thạch Thành có một vụ đánh nhau, một người đàn ông đã thiệt mạng, mời các vị qua khám nghiệm hiện trường.” Đầu bên kia là một âm thanh tràn ngập mệt mỏi.

“Án mạng?” Tôi nhất thời trở lên luống cuống.
Anh Thánh Binh liền giật lấy điện thoại: “Tình huống ra sao? Có đầu mối gì không?”

Sau này tôi mới hiểu, “Có đầu mối gì không?” chính là hỏi đã tìm được kẻ bị tình nghi chưa. Nếu đã tìm ra kẻ bị tình nghi, thì áp lực của người làm pháp ý sẽ nhẹ đi rất nhiều, chỉ cần làm vài thao tác cơ bản là có thể xác nhận rồi. Nhưng nếu là không có đầu mối, người làm pháp y chắc chắn phải phân tích rất nhiều tình tiết điều tra, khám nghiệm hiện trường cũng như công tác kiểm tr.a thi thể cũng sẽ mất thời gian gấp đôi.

“Là vụ đánh nhau mà thôi, vài đứa đã bị tóm, còn lại vẫn đang truy bắt. Chúng chạy không thoát được đâu.”
“Được, chúng tôi đến ngay.” Anh Thánh Binh thở dài một tiếng.

Chúng tôi nhanh chóng lên chiếc xe cảnh sát có dán chữ “Đội khám nghiệm hiện trường hình sự”. Suốt đường đi, tiếng còi hụ vang lên chói tai, lòng tôi tự nhiên cảm thấy rất kích thích.
Hiện trường thực tế rất yên tĩnh, so với tưởng tượng của tôi thì ổn định hơn nhiều.

Con đường bị quây lại thành một vòng cách ly, xung quanh nhốn nháo biết bao nhiêu người qua đường hiếu kỳ đứng lại hóng chuyện. Từ xa nhìn lại không thể thấy được những dải cách ly, thật sự chẳng biết người ta đang tụ tập nhìn ngó cái gì. Tận lúc tới gần, mới thấy một vũng máu tràn trên mặt đất, xung quanh vũng máu ấy có thể nhìn thấy những vết máu rơi xuống dạng nhỏ giọt, cũng có những tia máu phun tung tóe dưới đường. Anh Thánh Binh cầm hộp dụng cụ, bắt đầu lấy mẫu trong vũng máu, ở những tia máu và phần máu nhỏ giọt để chuẩn bị làm giám định DNA. Thời điểm đó, giám định DNA đã là vô cùng tiên tiến rồi, bởi công nghệ này mới được đưa vào sử dụng, hơn nữa vẫn dùng phương pháp điện di trên gel (2) rất thô sơ, trình tự làm việc lại phức tạp. Thế nên phương pháp công nghệ cao này ít khi được sử dụng, đặc biệt là trong nhưng vụ án đã xác định được kẻ bị tình nghi.

Sau khi nhanh chóng xem xét hiện trường, chúng tôi lại lên xe đi tiếp.
“Anh Thánh Binh, giờ chúng ta đi đâu?”
“Đến nhà xác. Người đàn ông đó tử vong trên đường đến bệnh viện, nên giờ thi thể đã bị đưa đến nhà xác.”

“Đặt ở… nhà xác ấy ạ?” Tuy rằng tôi vốn đã có tư tưởng chuẩn bị, rằng bản thân sớm muộn gì cũng phải khám nghiệm thi thể, thế nhưng khi chuyện tới trước mắt, tôi vẫn không khỏi hoang mang. Không! Là lẫn lộn giữa hưng phấn và căng thẳng mới đúng. “Em nghe nói phá án xong rồi mà? Chẳng lẽ không bắt được hết bọn chúng? Vẫn còn cần chúng ta đi khám nghiệm tử thi sao?”

“Sao cậu lại vô dụng như thế?” Anh Thánh Binh nhìn tôi cười “Tất cả những vụ án hình sự đều phải tiến hành giải phẫu khám nghiệm thi thể. Đây là công việc cơ bản, để đảm bảo giải quyết chính xác những nghi vấn trong phá án, cũng là bước hoàn thiện chứng cứ buộc tội.”

Tôi nghĩ sao nói vậy, liền thuận miệng hỏi “Nói cách khác là những việc chúng ta làm đều phí công vô ích ạ?”

Anh Thánh Binh mỉm cười, không tiếp tục lằng nhằng với tôi thêm nữa “Đi xem thì biết, lần này cứ xem trước đã, lần sau anh sẽ cho cậu tự tay làm. Về việc phía điều tr.a nói vụ án đã được phá, thì cũng không nhất định phải thế. Không tin cứ tự mình xem đi.”

Nghe anh nói lần sau tôi sẽ được tự giải phẫu, trong lòng tôi lại rộn ràng, tôi còn chưa từng sờ vào dao mổ bao giờ, liệu có được không đây? Thôi mặc kệ thế nào đi nữa, lần này vẫn phải xem cho thật rõ ràng mới được.

Nhà xác ở khá xa nội thành, vì vậy trong thời gian ngồi trên xe, tôi tiện tay lật xem tài liệu điều tr.a sơ bộ.
Trong vụ đánh nhau này, Nhiêu Bác, 18 tuổi bị đâm vài dao, ngã xuống giữa đường cái, trên đường đưa đến bệnh viện không thể qua khỏi, tử vong.

“Ảo thật, em có cậu bạn học trùng tên với người này đấy haha.” Tuy ngoài miệng tôi ra vẻ thoải mái, nhưng trong lòng xuất hiện dự cảm không rõ ràng, họ cũng thế này, tên cũng như vậy, lại còn bằng tuổi…
Ý nghĩ ấy làm tôi thấp thỏm suốt đường đi.

Xe cảnh sát rất nhanh chóng tiến vào cánh cổng lớn treo chữ “Nghĩa trang”.
Hiện giờ đang là giữa mùa hè nóng bức, nhưng khi bước vào phòng giải phẫu, sau lưng tôi tự nhiên ùa tới từng đợt khí lạnh.

Thật ra khi đó không nơi nào có phòng giải phẫu tử thi đạt chuẩn cả, giỏi lắm cũng chỉ có một gian phòng nhỏ, người ta dùng gạch dựng tạm một bàn giải phẫu, trên cửa sổ gắn thêm một cái quạt thông gió. Điều kiện như thế coi như tạm được rồi. Ít nhất là vào mùa đông, đứng trong phòng không lo gió lạnh, thế nhưng đến mùa hè lại khiến thi thể dễ bị phân hủy, khí hơi xuất hiện trong quá trình phân hủy không thể thoát ra ngoài, phòng giải phẫu lúc đó sẽ thành phòng toàn khí độc. Cho nên thời ấy phòng giải phẫu rất có tính mùa vụ.

Trên bàn giải phẫu chỉ có một túi bọc thi thể trắng toát, do trong phòng không có ánh sáng mặt trời nên trông càng âm trầm đáng sợ.

“Mang ra ngoài đi, ở đây không khí không tốt.” Anh Thánh Binh vừa nói vừa lôi ra một chiếc giường di động. Hai bác sĩ pháp y khác bèn đeo găng tay lên, cùng nhẹ nhàng đưa thi thể lên giường di động. Tôi đứng bên cạnh không nhịn được mà cảm khái, con người một khi không còn hơi thở thì dường như dần trở thành vật vô tri.

Bọn họ đẩy thi thể về phía hành lang đằng sau gian hỏa táng, tôi nghĩ đó chính là “phòng giải phẫu ngoài trời” của họ. Thật ra giải phẫu lộ thiên thế này rất phản khoa học, nhưng điều kiện có hạn, dù hiện giờ đã là hơn mười năm sau ngày đó, nhưng còn rất nhiều nơi vẫn chỉ có thể áp dụng phương pháp giải phẫu ngoài trời như vậy.

Tôi lầm lũi đi theo sau các anh, trong lòng dần rối loạn. Rổt cuộc Nhiêu Bác này có phải Nhiêu Bác mà tôi quen không?

Giường gấp được chuyển đến nơi, công việc của anh Thánh Binh cũng bắt đầu. Khuôn mặt anh hết sức nghiêm túc, động tác cẩn thận tỉ mỉ, chậm rãi kéo khóa túi bọc thi thể ra. Tim tôi đập càng lúc càng nhanh. Mười tám năm qua, tôi đã chờ mong ngày này không biết bao nhiêu lần, ước ao được giống như ba, được tự tiếp xúc với hiện trường, biểu dương chính nghĩa. Nhưng bài học đầu tiên đến với tôi quá hung bạo, quá tàn khốc.

Thi thể trong túi từ từ lộ ra.
Một khuôn mặt trướng cứng, tái nhợt…và rất quen thuộc.
Tựa như sét đánh giữa trời quang!
Trong nháy mắt, mùi máu cùng nỗi bi thống dâng trào trong lòng tôi, khiến tôi nghẹt thở. Những kí ức thời niên thiếu lập tức nghẹn đắng nơi cổ họng, che phủ ánh mắt tôi.

Làm sao có thể không nhận ra? Bảy, tám năm trời chưa gặp mặt, nhưng đường nét khuôn hình kia nhầm vào đâu được. Đúng vậy, cậu ấy chính là Nhiêu Bác mà tôi quen…

(1)Phòng khám pháp y: trong ngành Pháp y có một công việc rất quan trọng, đó là tiến hành kiểm tr.a thương tổn cho người bị hại trong vụ án, thường gọi là “giám định thương tật”. Thường người ta sẽ xây dựng phòng khám pháp y quy mô nhỏ ngay tại cơ quan công an để dễ dàng tiến hành giám định với những thương tổn nhỏ.

(2) Điện di trên gel