- Bẩm ông lớn, cậu Lê Quốc đến chơi, đang chờ ở tiền viện.
Nguyễn Vô Niệm ở bên trong thư phòng liền có người hầu đến nói rằng Lê Bang Cơ đến, hôm nay Nguyễn Lộc đã đi đến tiệm Điềm thay cho Mạc Khoa, vì vậy trong phủ cũng chỉ còn mấy người làm.

Nguyễn Vô Niệm nghe huynh trưởng đến chơi liền khỏi vui mừng đứng dậy, nhanh chân đi đến tiền viện, lâu ngày huynh trưởng không đến hắn cứ ngỡ huynh trưởng hờn giận hắn việc gì.
- Huynh trưởng!
- Hiền đệ!

Hai anh em tình như thủ túc, vừa nhìn thấy lập tức ôm chầm lấy, xem chừng Nguyễn Vô Niệm cũng đã quen với kiểu chào hỏi này của Lê Bang Cơ. Lê Bang Cơ buông Nguyễn Vô Niệm nhìn một lượt không khỏi gật đầu nói.
- Đen đi nhiều, thế nhưng ngày càng có khí khái đàn ông, ta thích!

Rõ ràng là một lời khen, thế nhưng không hiểu sao Nguyễn Vô Niệm cứ nghe lạ lạ. Nguyễn Vô Niệm nói.
- Đệ đi biển đương nhiên là phải đen rồi. Lâu ngày không gặp, huynh trưởng vẫn khoẻ chứ?

- Ngu huynh đương nhiên không có vấn đề gì, chỉ là công việc có hơi ận rộn một chút. Nghe được đệ trở về liền tranh thủ đến chơi. Cũng muốn nghe chuyến đi của đệ lần này thế nào?

Lê Bang Cơ đề nghị. Nguyễn Vô Niệm cũng không keo kiệt, có thể nói hiện tại ở kiếp này Lê Bang Cơ chính là người thân cận nhất đối với hắn. Lê Bang Cơ nghe được Nguyễn Vô Niệm kể về sự tình tại Vân Đồn mới biết được tình hình giao thương tại nơi đó là như thế nào. Nghe đến việc thuyền buôn nhiều nước nườm nượp ở ngoài đó, nhiều tàu không được xếp chỗ neo đậu chỉ có thể rời đi, Lê Bang Cơ nghe vậy không khỏi tiếc nuối. Tất cả đều là tiền, nếu bọn chúng có thể cập được cảng thì tiền thuế triều đình thu được sẽ là bao nhiêu.

Nguyễn Vô Niệm nghe Lê Bang Cơ than thở liền cười nói.

- Huynh trưởng lại nhầm, không phải là bọn hắn không vào được bờ, mà căn bản chính là thuế đối với thương nhân nước ngoài quá nặng, nhiều người không thể vào được. Nhưng đó cũng không phải là lý do chính, về căn bản việc cấp phép buôn bán đối với các tàu buôn này đã là một đống giấy tờ rắc rối rồi.

Thuế đối với thương nhân người tàu thì ít, nhưng với các quốc gia khác lại tương đối nặng bao gồm: Lễ vật dâng vua, lễ cho quan địa phương, lễ cho chức sắc ở ngoài cảng, thuế vào cảng, thuế ăn uống đi lại… rất nhiều thứ thuế mà thương nhân nước ngoài khác phải gánh.

- Huynh trưởng nói xem, bấy nhiêu thứ thuế đối với một thương nhân mà nói bao nhiêu người có thể gánh được. Lại nói chẳng phải thứ thuế, thủ tục hành chính này chính là một cơ hội béo bở cho bọn quan lại địa phương ăn hối lộ hay sao.

Nghe Nguyễn Vô Niệm nói xong Lê Bang Cơ trên mặt không khỏi hơi rát, bởi vì hắn cũng góp phần trong một loại thuế trong đó. Lê Bang Cơ hỏi.
- Thế nhưng không đánh những thuế đó làm sao triều đình có thể thu được lợi đây?

Thực tế thuế của Đại Việt một phần là vì lúc này Đại Việt không có cách định thuế hàng hoá một cách cụ thể, thứ hai là để ức thương, hạn chế việc tiếp cận của các thương nhân nước ngoài vào trong nước mình. Thế nhưng điều buồn cười chính là các loại thuế triều đình đặt ra cho thương nghiệp chỉ đánh lên được khoảng 0,3 phần trăm giá trị hàng hoá, số còn lại đều chui vào trong túi của các quan địa phương và người ở cảng, số người làm giả giấy tờ sổ sách cũng không ít, do đó đáng ra nguồn thuế thu được từ đây rất lớn thì lại bị thất thoát rất lớn.

- Thực ra nếu tính thuế dựa vào kích thước tàu cũng như thuế vào cảng nhìn như lớn nhưng ngoại trừ tác dụng ức thương ra thì không có tác dụng gì cho triều đình, triều đình càng không thu được nhiều thuế. Các tốt nhất chính là đánh thuế vào hàng hoá.

Ý định của Nguyễn Vô Niệm là thuế sẽ có ba vai trò: Tăng thu cho triều đình, bảo hộ một hay nhiều loại mặt hàng của Đại Việt và cấm nhập mặt hàng đó. Các tính thuế sẽ tính theo đơn giá của thương nhân tính theo phần trăm số lượng của mặt hàng đó. Tỷ lệ phần trăm giá trị của hàng hoá, nếu như hiện tại chỉ là 0,3 phần trăm thì Nguyễn Vô Niệm muốn ít nhất thuế phải đạt đến năm phần trăm. Ngoài ra còn phải phân loại theo các mặt hàng thiết yếu, hàng xa xỉ… mà có các mức đánh thuế khác nhau.

Bên cạnh đó mức thuế cũng sẽ tuỳ theo nguồn gốc của tàu buôn đến bao gồm các quốc gia thân thiện, đối thủ hoặc đồng minh mà có những mức thuế khác nhau. Từ đó khi đối với thương nhân quốc gia đó chỉ cần đánh thuế mà giảm bớt đi thủ tục hành chính, tránh tiền chảy vào bên trong túi của quan lại địa phương.

- Thế nhưng làm sao để biết đám thương nhân kia sẽ khai báo thật thà mà đánh thuế đây?

Lê Bang Cơ lo ngại nói, thực tế là nghe đến nguồn lợi lớn từ thuế cũng như giảm bớt các thủ tục hành chính của Nguyễn Vô Niệm đã khiến Lê Bang Cơ vô cùng đỏ mặt. Nhưng với cơ chế hiện tại bọn hắn còn làm giả sổ sách chứ đừng nói đến chỉ đơn thuần là kiểm tr.a đơn hàng, đó cũng là lý do vì sao mà triều đình thường hay đánh thuế bằng kích thước tàu, kích thước xe thồ hàng, bởi đó là thứ không thể gian dối được. Nguyễn Vô Niệm cười nói.

- Cũng đơn giản, chúng ta chỉ cần kiểm tr.a ngẫu nhiên một mặt hàng, nếu tìm ra người vi phạm thì phạt thật nặng để răn đe là được. Dù cho không thể ngăn chặn được hoàn toàn việc trốn thuế, nhưng cũng có thể hạn chế được phần lớn kẻ muốn gian dối.

Như hiểu Lê Bang Cơ lại lo ngại điều gì, Nguyễn Vô Niệm nói tiếp.
- Đương nhiên với cách tính thuế này yêu cầu nhưng thư lại ở cảng phải có trình độ tính toán tốt hơn. Với trình độ của bọn hắn, đệ nói thật chỉ có thể so với cu Tý nhà đệ.

Nguyễn Vô Niệm dù có nói quá một chút, thế nhưng cũng không lệch bao nhiêu, hiện tại triều đình tuyển lại viên quả thực có qua thi cử, thế nhưng ngoại trừ thi ám tả ra thì toán học bọn hắn thi cũng là bằng thơ. Tức là đề sẽ là một bài toán, nhưng là toán viết bằng văn, bằng thơ chứ không phải là những con số. Do đó khả năng tính toán của các thư lại cũng vô cùng hạn chế, bởi việc học toán của người thời này khá khó khăn, không phải tự nhiên mà “Đại thành toán pháp” dù đem đến thời hiện đại rất đơn giản, nhưng đặt ở thời kỳ này lại đã là vô cùng cao siêu.

- Muốn tính toán cho nhanh, cho giỏi bắt buộc phải dùng những con số, những ký hiệu để áp dụng các phương trình, đẳng thức. Hiện tại đệ đang dạy bọn người làm theo cách đó, hiệu quả rất tốt.

Nguyễn Vô Niệm bắt đầu hứng thú bừng bừng chỉ cho Lê Bang Cơ về con số Ả Rập và chữ latinh, Lê Bang Cơ nghe truyền vào trong đầu tựa như đang nghe “vô tự thiên thư” không hiểu gì cả. Nguyễn Vô Niệm nói đến khảng cả cổ chợt nhìn Lê Bang Cơ có vẻ không tin, hắn nói tiếp.
- Huynh trưởng không tin sao?

Lê Bang Cơ thấy Nguyễn Vô Niệm phát hiện liền cười trừ nói.
- Hiền đệ, không phải là ngu huynh không tin tưởng đệ, thế nhưng những thứ này quá… kỳ dị, ông bà chúng ta phát minh ra toán học cả ngàn năm, nay đệ lại nói ra những điều mà ngu huynh không thể hiểu được.
Nguyễn Vô Niệm thở dài nói.

- Không phải là đệ nói ông bà sai, mà là thời cuộc ngày càng phát triển, chúng ta phải ngày càng tiến bộ, không chỉ là về suy nghĩ, tư duy mà còn phải đổi mới phương thức tính toán, làm việc sao cho hợp lý hơn. Như vầy đi, đệ sẽ hỏi huynh trưởng một bài toán xem huynh trưởng tính được không.

- Đệ cứ tự nhiên, không phải ngu huynh kiêu ngạo thế nhưng đến Nhập nội… à không, đến thầy của ngu huynh cũng phải khen ngợi là trò giỏi hơn thầy đấy.

Lê Bang Cơ đắc ý lại suýt nữa khai ra tên của Đào Công Soạn. Nguyễn Vô Niệm trong lòng không khỏi cười lạnh, lần này hắn chắc chắn sẽ vả mặt một lần cho Lê Bang Cơ biết thế nào là lễ độ. Nguyễn Vô Niệm nói.
- Được, vậy đề bài là:
“Vừa gà vừa chó
Có 36 con
Bó lại cho tròn

100 chân chẵn
Hỏi có mấy gà, mấy chó?”
Đọc xong đề bài, Nguyễn Vô Niệm cười hắc hắc nói.
- Đệ nói trước, đây là bài toán cho đứa bé mười tuổi thôi đấy. Người đâu, lấy giấy bút đến cho huynh trưởng tính toán.

Lê Bang Cơ vừa nghe xong bài toán lập tức biết phiền phức đến. Bọn hắn học toán cũng chỉ là tính chu vi, diện tích, nhân chia cộng trừ, nào có đi đếm chân chó, chân gà bao giờ. Thế nhưng hắn đã lỡ chém gió, chỉ có thể làm liều nhận lấy giấy bút từ tay nữ hầu bắt đầu tính toán. Thế nhưng càng tính càng đổ mồ hôi, bởi vì hắn không biết cách giải từ đâu, chẳng lẽ bây giờ hắn phải vẽ ra chó gà rồi tính nhẩm. Kết quả nửa giờ sau trên tờ giấy vẫn trắng tinh, chỉ có lấm chấm mồ hôi của Lê Bang Cơ đổ xuống.