Trên thao trường, mùi lưu huỳnh trộn lẫn trong gió.
Từng làn khói mỏng từ các khẩu súng tập bắn bay lên, hòa cùng nắng sớm lấp lánh trên cát.

Tiếng súng nổ “phanh phanh”, tiếng hô “một, hai, ba!”, tiếng sĩ quan quát tháo thúc binh lính luyện thể lực vang vọng khắp nơi.
Tiếng xào xạc của gió đi ngang qua hàng cờ, làm cả thao trường như rung động theo hơi thở của sắt thép.

Trần Minh đứng chắp tay nhìn toàn cảnh từ trên cao.
Phía sau hắn, hai vị danh nhân trong lịch sử — Lê Quý Đoan và Ngô Thì Nhiệm — vẫn còn đang tiêu hoá những gì hắn nói.

Cả hai im lặng thật lâu, chỉ nghe tiếng gió, tiếng súng và mùi thuốc súng nồng nặc.
Bỗng Lê Quý Đoan bật cười lớn, tiếng cười vang dội cả đồi cát:

“Đây là đường ra của dân tộc này! Con đường này cuối cùng cũng được tìm thấy! Ha ha ha!”
Vừa dứt lời, ông ta ngồi phịch xuống đất, hai vai run lên, rồi bắt đầu khóc như một đứa trẻ —

không phải vì đau thương, mà vì mừng rỡ.
Giọt nước mắt của một người đã sống nửa đời trong học vấn cũ, giờ nhìn thấy tương lai của một dân tộc đang mở ra trước mắt.
⸻

Trần Minh thấy vậy cũng hoảng hồn, mặt biến sắc.
Hắn sợ mình “thuyết lý quá đà”, làm ông lão kích động đến… phát bệnh.
Trong đầu hắn thoáng qua một cảnh tượng đáng sợ:

“Lão danh nhân bác học Lê Quý Đoan, trong lịch sử bị người thanh niên Trần Minh chọc tức phát điên, sau đó lăn ra ch.ết.”
Nghĩ tới đó, Trần Minh mặt tái như vôi, vội chạy lại đỡ ông, vừa xua tay vừa hốt hoảng:

“Lão tiền bối bình tĩnh! Coi lời ta nói là đánh rắm! Ngài như thế này, ta bị con cháu Đại Nam sau này phun nước bọt ch.ết mất!”
⸻

Nghe đến chữ “đánh rắm”, Lê Quý Đoan bỗng khựng lại, rồi… bật dậy, hai mắt trợn tròn:
“Cái gì mà đánh rắm! Những lời ngươi nói nó có sức nặng bao nhiêu biết không?

Mai này ngươi phải gánh vác vận mệnh của dân tộc này!
Ta lặn lội đường xa vào Nam, chỉ vì giúp ngươi, ngươi mà bỏ cuộc giữa đường, ta, ta…”
Nói đến đây, ông ta chợt nghĩ ra điều gì đó —

bất thình lình quay người, lao xuống sân bãi tập bắn súng hoả mai, vừa chạy vừa la:
“Ta ch.ết cho ngươi xem!”
⸻
Trần Minh hồn vía lên mây, chạy theo, vừa chạy vừa hét:
“Ngừng bắn! Ngừng bắn!

Đứa nào còn bắn, ta con mẹ nó trừ lương cả đám!”
Tiếng hét của Trần Minh vang dội khắp thao trường, át cả tiếng súng.
Phía xa, Trần Lâm đang ở trướng huấn luyện sĩ quan, nghe động liền ló đầu ra.

Ông chỉ thấy Trần Minh đang dí theo một ông lão tóc bạc chạy thẳng xuống bãi tập bắn, mà binh lính thì đứng ngẩn người nhìn.
Trần Lâm gào lên:

“Cái thằng nhóc ch.ết tiệt! Đây không phải chỗ cho ngươi và cái lão già không đứng đắn kia chơi!
Hai người các ngươi cút ra ngoài cho ta!”
⸻

Sau một hồi bị mắng tơi tả, lại bị Trần Lâm “tặng” vài cú đá vào mông,
Trần Minh vẫn hề hề cười, vuốt bụi áo, quay qua hai vị tiên sinh cúi đầu xin lỗi.

Lê Quý Đoan thì đỏ mặt, vừa xấu hổ vừa bật cười ngượng.
Ngô Thì Nhiệm thì đen mặt, chỉ biết thở dài — hắn đã hiểu vì sao hai tên bạn thân kia ngày càng bất học vô thuật:
“Chủ nào tớ nấy.”

Hắn thở dài, cảm giác như mình vừa tự bước vào ổ giặc.
⸻
Một lát sau, cả ba ngồi lại trong trướng, bình trà nghi ngút khói.
Trần Minh nghiêm giọng nói:
“Khụ… Ngài cũng đã thấy.

Bây giờ công cuộc cải cách thuế đã được gần như đa số các gia tộc trung – nam hai miền đồng thuận.
Ta ra một loại thuế là thuế thu nhập sản nghiệp, bỏ luôn thuế đinh, lao dịch và các loại thuế lặt vặt trên vai tá điền.

Thậm chí đang hướng tới, nếu được, thì bỏ luôn cả thuế tô và thuế ruộng.
Nhưng chúng ta cũng không thể trông chờ mãi vào kỹ thuật của Trần thị, nên ta dự định cải cách giáo dục.”

Hắn nói xong, quay sang nhìn thẳng Lê Quý Đoan, ánh mắt đầy thành khẩn.
Rồi Trần Minh chắp tay, cúi đầu hành lễ:
“Cúi xin tiên sinh trợ ta, đứng ra làm chủ sự cho ngành mới — ngành giáo dục.”
⸻

Lê Quý Đoan nhìn hắn thật lâu.
Từ ánh mắt của người thanh niên này, ông thấy một ngọn lửa — lửa của niềm tin, của trách nhiệm, của vận nước.
Người như thế, ông không thể từ chối.

Ông quỳ xuống, tay run nhẹ, giọng dõng dạc vang lên giữa phòng:
“Lão phu Lê Quý Đoan xin ra mắt chủ công.
Lão phu nguyện dùng nửa đời còn lại vì chủ công ra sức khuyển mã, cúc cung tận tuỵ, đến ch.ết mới thôi.”
⸻

Trần Minh giật mình, vội đỡ ông dậy, nói với giọng cảm động:
“Tiền bối, xin đừng đa lễ.
Có ngài phò tá, ngành giáo dục của ta xem như đã định hình rồi.”
Rồi hắn nghiêm túc trình bày tiếp:

“Ta trước mắt sẽ bỏ tiền vốn ra, xây dựng các trường học, bắt buộc toàn dân biết chữ.
Trẻ em sáu tuổi là phải bắt đầu học chữ.
Giáo dục sẽ chia ra nhiều bậc: tiểu học, trung học, đại học.

Mọi chi tiết, ta sẽ viết ra và đưa cho ngài.
Ngài căn cứ vào đó giúp ta soạn sách vở để tiến hành phân xuống giảng dạy.

Từ nay, chúng ta sẽ tập trung vào các môn chuyên ngành thực tế, còn Nho học là môn đạo đức chính thống, ta đưa nó về nơi vị trí mà nó vốn thuộc về.”

Giọng Trần Minh vang vọng trong gian phòng, từng chữ chắc nịch như khắc vào vách đá.
⸻
Ngô Thì Nhiệm đứng bên, lặng người.
Trong lòng hắn dời sông lấp biển — thì ra giáo dục còn có thể làm như vậy.

Toàn dân biết chữ… một đất nước mà nông dân biết đọc, biết tính, biết làm…
Ý nghĩ đó khiến hắn choáng váng, rồi dần dần — kính phục.
Hắn quỳ xuống, giọng trang nghiêm:

“Tại hạ Ngô Thì Nhiệm bái kiến chủ công.
Tại hạ nguyện vì Chủ Công ra sức hèn mọn, hưng phục Đại Nam, tạo phước cho bá tánh.”

Sức nặng của Ngô Thì Nhiệm, Trần Minh biết chứ, người giỏi đánh trận như Đặng Trần Tường, rành trị quốc như Phan Huy Dịch.
Nhưng mưu lược, chính trị, ngoại giao hai tên kia có xách giày cũng theo không tới.
⸻

Trần Minh mỉm cười, khẽ gật đầu, trong lòng khẽ nói thầm:
“Tới rồi.”
Hắn đỡ Ngô Thì Nhiệm dậy, nói:
“Ta tính giao việc ngoại giao và thương mại với nước ngoài cho Nhiệm huynh,

cũng kiêm luôn chức quân chính cố vấn.
Không biết ý Nhiệm huynh thế nào?”
Nghe xong, Ngô Thì Nhiệm cảm động, chắp tay hành lễ:
“Tuân lệnh chủ công.”
⸻
Khói trà vẫn tỏa mờ.

Ngoài kia, tiếng súng luyện vẫn vang vọng, tiếng hò reo vẫn đều nhịp.
Trong gian trướng nhỏ của phủ nha Quy Nhơn, ba con người — một thanh niên, hai danh sĩ — vừa viết nên một trang mới cho Đại Nam:
trí tuệ – giáo dục – cải cách.